APEL otwarty do sędziów Państwowej Komisji Wyborczej, Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałka Sejmu RP i Prezydenta RP w sprawie zagrożenia: wydłużenia czasu ustalenia wyników wyborów spowodowanego Uchwałą nr 211/2023 PKW a także obecnym stanem prawa wyborczego.
(Instrukcja postępowania Obwodowych Komisji Wyborczych podczas ustalania wyników wyborów i referendum w dniu 15 października 2023 r.).
Szanowni Państwo,
w związku z ostatnią nowelizacją Kodeksu Wyborczego, przewidującą nowy sposób klasyfikacji kart i głosów wyborczych, polegający na okazywaniu każdej karty wszystkim członkom Obwodowej Komisji Wyborczej (OKW) zgodnie z Kodeksem Wyborczym Art.71 §1b – stworzony został system, który zwiększy wiarygodność procesu wyborczego.
Pragniemy podkreślić, że przy poprzednio stosowanym sposobie klasyfikacji kart i głosów – wystarczyła jedna osoba nieuczciwa w składzie OKW, aby zafałszować wynik wyborów (głosy były klasyfikowane praktycznie w grupkach) a mężowie zaufania i obserwatorzy nie mieli praktycznie szans na obserwowanie wszystkich osób klasyfikujących głosy.
Natomiast w nowym systemie klasyfikacji przez okazywanie karty (głosu) całej komisji – wystarczy jedna osoba uczciwa spośród członków komisji a także mężów zaufania i obserwatorów aby zapewnić uczciwy wynik wyborów.
O taki właśnie system nasze Stowarzyszenie RKW im. Jerzego Targalskiego Ruch Kontroli Wyborów-Ruch Kontroli Władzy walczyło od wielu lat.
Jednak mając doświadczenie praktyczne dot. procedur wyborczych postulowaliśmy także o jednoczesne i konieczne obniżenie górnego progu wielkości obwodu wyborczego z obecnych 4000 mieszkańców do 2000 mieszkańców oraz proponowaliśmy inny, krótszy sposób liczenia oddanych głosów, wiedząc o tym, że nowy system wydłuży czas ustalania wyników głosowania.
Niestety nie doczekaliśmy się realizacji tych postulatów w trakcie ostatniej nowelizacji Kodeksu Wyborczego. Co prawda, w lutym b.r. w dniu zakończenia prac w Sejmie nad Kodeksem Wyborczym, przew. PKW sędzia Sylwester Marciniak obiecał nam spotkanie w kwietniu, na którym mieliśmy przedstawić nasze postulaty mające ten stan rzeczy poprawić już niekoniecznie w trybie noweli Kodeksu Wyborczego, ale w trybie Uchwały PKW, jako wytycznych do zbliżających się wyborów parlamentarnych.
Niestety do takiego spotkania nie doszło i to nie z naszej winy. Od czerwca do września br. publikowaliśmy na naszym portalu stowarzyszenierkw.org a także wysyłaliśmy do PKW oraz do Rządowego Centrum Legislacji (RCL) apele o zmianę tego stanu rzeczy, niestety bez skutku.
Poniżej przykład w jaki sposób należałoby uprościć procedury liczenia głosów by (nie tracąc poprawności liczenia) pewnych czynności nie powtarzać (31 razy – jak chce tego Uchwała 211 PKW) lecz by skrócić ten proces do minimum (według propozycji RKW do koniecznych powtórzeń czynności dojdzie w przypadku kart sejmowych i senackich tylko 8 razy).
Na potrzeby uzasadnienia naszego APELU posłużymy się poniższym przykładem teoretycznie dotyczącym właśnie dużego obwodu głosowania:
Założenia wstępne przyjęte dla przykładu:
Liczba uprawnionych w obwodzie – 4000 wyborców;
Frekwencja – 50% (2000 wyborców);
Liczba kart pobranych przez wyborcę (Sejm+Senat+Referendum) – 3 karty;
Liczba kart wyjętych z urny – 6000 kart;
Czas konieczny do klasyfikacji pojedynczej karty przez jej okazywanie – średnio 15 sekund (Sejm: 20 s, Senat: 10 s, Referendum: 15 s);
Wynik:
Czas konieczny do sklasyfikowania wszystkich kart przez pojedyncze ich okazywanie (bez uwzględnienia czasu przeznaczonego na ich liczenie, pakowanie i sporządzenie protokółu końcowego):
– 25 godzin przy założeniu wyboru wariantu I (tylko jedna klasyfikacja głosów sejmowych, senackich i referendalnych) – patrz pkt 1 a’ ( Doraźne środki zaradcze),
– 36 godzin przy założeniu wyboru wariantu II (dwie klasyfikacje głosów sejmowych, jedna klasyfikacja głosów senackich i jedna klasyfikacja głosów referendalnych) – patrz pkt 1 a’’ ( Doraźne środki zaradcze).
Powyższy wynik, będzie jeszcze bardziej niekorzystny bo PKW w Uchwale nr 211/2023 od pkt 116 do pkt 152 przyjęła procedurę liczenia sklasyfikowanych już kart, która obowiązywała w poprzednich wyborach, gdy nie było prawnego obowiązku klasyfikacji kart przez okazywanie karty. W efekcie klasyfikacja i liczenie polegało na dzieleniu całości kart na kilka grup, które klasyfikowali różni członkowie OKW w tym samym czasie. Procedura ta polega na wielokrotnym liczeniu tych samych kart (dla 3 list wyborczych do Sejmu oznacza to max. 17 etapów liczenia głosów, a każda następna lista wyborcza do Sejmu generuje kolejne 2 etapy). Już teraz wiemy, że list kandydatów jest ok. 10 a więc etapów liczenia będzie max. 31. To jeszcze dodatkowo wydłuży czas procedury ustalania wyniku.
Podsumowując, stoimy wszyscy w obliczu zagrożeń niemożności ustalenia wyniku wyborów i referendum w rozsądnym czasie, a dodatkowo poprzez zmęczenie członków OKW sparaliżowanie prac komisji.
Środki zaradcze:
Wstęp.
Nowy system kolegialnej klasyfikacji głosów przez okazywanie karty jest na tyle wartościowy, że nie można dopuścić do jego kompromitacji przez bałagan organizacyjny spowodowany przemęczeniem członków OKW i paraliżem prac komisji. Z takim bałaganem mieliśmy już do czynienia w wyborach samorządowych w 2014 r. z powodu nieudolności informatyków a w 2018 r. z powodu podwójnych komisji i arbitralnym zmniejszeniem przez władze samorządowe ilości lokali wyborczych.
1. Doraźne środki zaradcze:
a) już od najbliższych wyborów 15 października proponujemy w tej sytuacji zmianę Uchwały nr 211/2023 PKW (pkt 118 – pkt 152) w zakresie ustalenia wyników głosowania poprzez pozostawienie procedury opisanej w/w Uchwale PKW pkt 117 a więc po oddzieleniu kart sejmowych, senackich i referendalnych osobnym policzeniu ich bez uwzględnienia kart przedartych (pierwsze liczenie) z podziałem na karty sejmowe, senackie i referendalne i wpisanie wyników do protokółów bez jakiejkolwiek klasyfikacji a po tymczasowym spakowaniu kart senackich i referendalnych, przystąpienie do pierwszej klasyfikacji przez okazywanie każdej z kart sejmowych bez liczenia ale z podziałem w dwóch wariantach:
S e j m
a’) na karty nieważne, głosy nieważne z podziałem na przyczynę nieważności, głosy ważne z natychmiastowym podziałem na poszczególne listy oraz jednocześnie na poszczególnych kandydatów na tych listach (wariant I optymalny, krótszy czasowo bo z 1-krotną klasyfikacją przez okazywanie każdej karty) – ale wymagający wyposażenia OKW w ok. 200 pojemników na sklasyfikowane głosy ważne oddane na poszczególnych kandydatów odpowiadającą ilości kandydatów na wszystkich listach w danym okręgu plus ok. 30 pojemników (3-krotną ilość list sejmowych w danym okręgu) – na głosy nieważne i 1 na karty nieważne.
a’’) na karty nieważne, głosy nieważne z podziałem na przyczynę nieważności, głosy ważne z natychmiastowym podziałem na poszczególne listy (wariant II minimalny, dłuższy czasowo bo z 2-krotną klasyfikacją przez okazywanie każdej karty) – ale niewymagający wyposażenia OKW w co najmniej 200 pojemników na sklasyfikowane głosy ważne a tylko tyle ile w danym okręgu wyborczym jest list z kandydatami do Sejmu, czyli ok. 10 plus 3 pojemniki na głosy nieważne i 1 na karty nieważne.
b) policzenie sejmowych kart nieważnych i wpisanie wyniku do protokółu (drugie liczenie),
c) policzenie sejmowych głosów nieważnych (trzecie liczenie) z podziałem na trzy przyczyny nieważności (czwarte, piąte i szóste liczenie) i wpisanie wyników do protokółu,
d) po zakończeniu wyodrębnienia głosów sejmowych tymczasowe odrębnie dla każdej listy spakowanie bez liczenia wszystkich sklasyfikowanych głosów ważnych oddanych na poszczególne listy z wyjątkiem głosów ważnych oddanych na listę nr 1 – dotyczy tylko wariantu II,
e) przeliczenie głosów ważnych oddanych na listę nr 1 (siódme liczenie) oraz wpisanie wyniku do protokółu ręcznego – dotyczy tylko wariantu II,
f) przystąpienie do drugiej klasyfikacji przez okazanie głosów ważnych na poszczególnych kandydatów z listy nr 1 a następnie przeliczenie głosów oddanych na poszczególnych kandydatów z tej listy (ósme liczenie) po czym po dodaniu wszystkich sum cząstkowych porównaniu ich sumy z ilością głosów oddanych na listę nr 1 i po zakończeniu liczenia wpisanie wyników do protokółu ręcznego oraz spakowanie i opieczętowanie kart z głosami ważnymi oddanymi na listę nr 1 z podziałem na karty z głosami ważnymi oddanymi na poszczególnych kandydatów z listy nr 1 – dotyczy tylko wariantu II.
Następnie zgodnie z algorytmem opisanym w pkt e) i pkt f) należy postąpić z głosami oddanymi na kolejne numery list w kolejności rosnącej – dotyczy tylko wariantu II,
g) po przeliczeniu wszystkich głosów na kartach sejmowych i sprawdzeniu poprawności liczenia, spakowanie ich z podziałem na głosy oddane na poszczególne listy oraz na poszczególnych kandydatów na tych listach,
S e n a t
h) przystąpienie do klasyfikacji przez okazywanie kart senackich z podziałem na karty nieważne, głosy nieważne z podziałem na przyczyny nieważności głosu oraz głosy ważne z jednoczesnym podziałem na głosy oddane na poszczególnych kandydatów do Senatu,
i) policzenie senackich kart nieważnych i wpisanie wyniku do protokółu (drugie liczenie),
j) policzenie senackich głosów nieważnych (trzecie liczenie) z podziałem na trzy przyczyny nieważności głosu (czwarte, piąte i szóste liczenie) i wpisanie wyników do protokółu,
k) policzenie senackich głosów ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów (siódme liczenie) i po wpisaniu do protokołu, sprawdzenie poprawności liczenia, spakowanie ich z podziałem na głosy oddane na poszczególnych kandydatów.
R e f e r e n d u m
l) przystąpienie do klasyfikacji przez okazywanie kart referendalnych z podziałem na karty nieważne, głosy nieważne z podziałem na przyczyny nieważności głosu odrębnie dla każdego z czterech postawionych w referendum pytań oraz głosy ważne z jednoczesnym podziałem na głosy osobno pozytywnych „TAK” oraz negatywnych „Nie” odrębnie dla każdego z czterech postawionych w referendum pytań,
UWAGA: ta klasyfikacja wymaga wyposażenia lokalu wyborczego w 16 pojemników na sklasyfikowane głosy ważne dla wszystkich czterech pytań w obrębie jednej karty referendalnej (4 pytania z 2-ma możliwymi do wyboru odpowiedziami „Tak” albo „Nie” dają 16 możliwych wariacji z powtórzeniami czyli 2⁴=16) – będzie to umożliwiało podział klasyfikowanego głosu do odpowiedniego pojemnika, tak więc głos z zaznaczonymi odpowiedziami na kolejne pytanie Nr1, Nr2, Nr3, Nr4 np.: Tak, Tak, Tak, Tak znajdzie się w pojemniku w ten sposób oznaczonym, następny głos Nie, Nie, Nie, Nie, w kolejnym odpowiednio oznaczonym, następny głos Tak, Nie, Nie, Nie w kolejnym odpowiednio oznaczonym itd.
Karty referendalne zawierające w obrębie jednej karty jednocześnie głosy ważne i nieważne powinny być przed policzeniem odłożone osobno i po zakończeniu liczenia spakowane osobno jako karty ważne z głosami ważnymi i nieważnymi.
Karty referendalne zawierające jedynie głosy nieważne w zakresie wszystkich pytań powinny być po policzeniu spakowane osobno.
Karty referendalne zawierające jedynie głosy ważne w zakresie wszystkich pytań powinny być po policzeniu spakowane osobno.
m) policzenie referendalnych kart nieważnych i wpisanie wyników do protokołu (drugie liczenie),
n) policzenie referendalnych głosów nieważnych dla pierwszego pytania referendalnego (trzecie liczenie) z podziałem na przyczynę nieważności głosu dla tego pytania (czwarte, piąte i szóste liczenie) i wpisanie wyników do protokołu,
o) policzenie referendalnych głosów nieważnych dla drugiego pytania referendalnego (siódme liczenie) z podziałem na przyczynę nieważności głosu dla tego pytania (ósme, dziewiąte i dziesiąte liczenie) i wpisanie wyników do protokołu,
p) policzenie referendalnych głosów nieważnych dla trzeciego pytania referendalnego (jedenaste liczenie) z podziałem na przyczynę nieważności głosu dla tego pytania (dwunaste, trzynaste i czternaste liczenie) i wpisanie wyników do protokołu,
r) policzenie referendalnych głosów nieważnych dla czwartego pytania referendalnego (piętnaste liczenie) z podziałem na przyczynę nieważności głosu dla tego pytania (szesnaste, siedemnaste i osiemnaste liczenie) i wpisanie wyników do protokołu,
s) policzenie referendalnych głosów ważnych z jednoczesnym podziałem na głosy osobno pozytywnych „TAK” oraz negatywnych „Nie” dla pierwszego pytania referendalnego (dziewiętnaste i dwudzieste liczenie) i wpisanie wyników do protokołu,
t) policzenie referendalnych głosów ważnych z jednoczesnym podziałem na głosy osobno pozytywnych „TAK” oraz negatywnych „Nie” dla drugiego pytania referendalnego (dwudzieste pierwsze i dwudzieste drugie liczenie) i wpisanie wyników do protokołu,
u) policzenie referendalnych głosów ważnych z jednoczesnym podziałem na głosy osobno pozytywnych „TAK” oraz negatywnych „Nie” dla trzeciego pytania referendalnego (dwudzieste trzecie i dwudzieste czwarte liczenie) i wpisanie wyników do protokołu,
w) policzenie referendalnych głosów ważnych z jednoczesnym podziałem na głosy osobno pozytywnych „TAK” oraz negatywnych „Nie” dla czwartego pytania referendalnego (dwudzieste piąte i dwudzieste szóste liczenie) i wpisanie wyników do protokołu,
W ten sposób każda karta sejmowa i senacka będzie liczona tylko max. 8 razy a nie max. 31 razy, co zaoszczędzi czas i siły członków OKW.
Dodatkową nie dającą się przecenić wartością jest fakt, że każda karta jest klasyfikowana przez okazanie w wariancie I – tylko jeden raz a w wariancie II – dwa razy i ta klasyfikacja jest niepodważalna bo dokonana przez kolegialną jednoczesną decyzję wszystkich członków OKW a więc nie stwarza konieczności krzyżowych kontroli jak to miało miejsce przy poprzednim systemie ustalania wyniku wyborów!!
x) Postulujemy także w procesie tworzenia końcowego protokółu komputerowego rezygnację zapisanego w Uchwale nr 211/2023 sposobu porównywania wyników w protokole komputerowym z wynikami zapisanymi w protokole ręcznym z odczytywania tych wyników na porównywanie ich bezpośrednio przez wszystkich członków OKW, mężów zaufania i obserwatorów. Przy odczytywaniu bowiem istnieje możliwość manipulacji.
y) Postulujemy również ze względu na wydłużony czas pracy OKW, ustanowienie w instytucjach, w których mieszczą się lokale Obwodowych Komisji Wyborczych dnia wolnego od zajęć (pracy) w dwóch kolejnych dniach następujących po 15 października 2023 r. a więc we wtorek i środę 16 i 17 października 2023 r., aby w żaden sposób nie zakłócać pracy OKW podczas ustalania wyników głosowania w obwodzie.
z) Ze względu na to, że fundamentalnym elementem kampanii referendalnej jest kwestia frekwencji (część podmiotów wzywa do bojkotu referendum by wynik okazał się niewiążący) należy z Uchwały nr 211/2023 usunąć zapisy o podawaniu cząstkowej frekwencji w wyborach parlamentarnych, która to frekwencja jest niemal tożsama z frekwencją referendalną i będzie w ten sposób informacja o frekwencji elementem agitacji. Podawanie frekwencji w dniu referendum może stać się też powodem kwestionowania ważności referendum w składanych do sądów protestach wyborczych.
2. Docelowe środki zaradcze:
a) proponujemy zwiększenie ilości obwodów wyborczych poprzez obniżenie górnego progu wielkości obwodu wyborczego z obecnych 4000 mieszkańców do 2000 mieszkańców jeszcze przed przyszłorocznymi wyborami samorządowymi, kiedy OKW będzie miała do przeliczenia nie 3 karty ale nawet 4 karty na jednego wyborcę.
Nadmienić należy, że zwiększenie ilości lokali wyborczych nie musi oznaczać braku kadr do obsadzenia tych dodatkowych lokali – gdyż w nowym systemie ustalania wyników wyborów w obwodzie, ilość członków OKW w trakcie liczenia głosów może być nawet dwukrotnie lub trzykrotnie mniejsza od dotychczasowej.
b) Ponadto postulujemy instalację w lokalu wyborczym urzędowego monitoringu audio-wideo z możliwością transmisji on-line w trakcie wszystkich czynności komisji wyborczej przed głosowaniem, w trakcie głosowania oraz w trakcie ustalania wyników głosowania i tworzenia końcowego protokołu wyborczego w OKW z zachowaniem przepisów RODO.
c) Trzecim naszym postulatem jest likwidacja opisywanego przez nas wielokrotnie lokalu przynależnego, przeznaczonego dla operatora systemu informatycznego i zainstalowanie go w lokalu wyborczym wraz z komputerem i drukarką (obecny stan prawny sankcjonuje bezprawie poprzez zmuszanie członków OKW do dzielenia się na grupy).
Ze strony Stowarzyszenia RKW im. Jerzego Targalskiego Ruch Kontroli Wyborów-Ruch Kontroli Władzy, tak jak i w poprzednich latach, prawodawca może liczyć na naszą pomoc. Wystarczy tylko chcieć z tej pomocy korzystać!!
W imieniu Stowarzyszenia RKW
Marcin Dybowski
Prezes Stowarzyszenia RKW
Andrzej Zdun
Przewodniczący Zarządu Województwa Mazowieckiego Stowarzyszenia RKW