Na podstawie rozkazu naczelnego wodza Władysława Sikorskiego z dnia 25.02.1942r. została sformowana Pierwsza Dywizja Pancerna. Stan liczebny dywizji to 885 oficerów, 15210 podoficerów i szeregowców. Uzbrojenie dywizji stanowiło 381 czołgów, 473 działa oraz 5060 pojazdów mechanicznych. Na przełomie lipca i sierpnia 1944r. dywizję przetransportowano do Normandii. W dniach 19 – 22 sierpnia dywizja stoczyła zacięty bój blokując drogę ucieczki dywizji Niemieckich otoczonych w kotle pod Falaise. W zaciekłych walkach dywizja poniosła duże straty, lecz Niemcy nie wydostali się z kotła. Po bitwie generał Montgomery powiedział obrazowo, że Niemcy znaleźli się w butelce, której korkiem stała się Pierwsza Dywizja Pancerna.
Pierwsza Dywizja Pancerna wyzwalała północ Holandii. W dniu 29.10.1944r. dywizja wyzwoliła Bredę. Polscy żołnierze zostali entuzjastycznie powitani przez jej mieszkańców. Po wojnie, na wniosek ponad 40 000 mieszkańców Bredy gen. Stanisławowi Maczkowi przyznano honorowe obywatelstwo Holandii.
W Bredzie znajdują się trzy cmentarze, na których pochowano naszych poległych rodaków. Na cmentarzu Breda Ginneken – znajduje się cmentarz „Vogelenzanglaaan”. Tu pochowano 80 naszych żołnierzy. Na cmentarzu Breda Haagweg znajduje się cmentarz „Zuylen”. Tu spoczywa jeden żołnierz polski.
Najbardziej znanym cmentarzem jest ten, który został usytuowany w eksponowanym miejscu przy ulicy Ettensbaan, na którym spoczywa 161 żołnierzy, a pośród nich gen. Stanisław Maczek. Ponad 150 to polegli żołnierze Pierwszej Dywizji Pancernej. Nie wszyscy spośród nich polegli w walkach o wyzwolenie Bredy. Tu spoczywają również żołnierze 1DP, którzy polegli w walkach o wyzwolenie mniejszych miejscowości na północy Holandii. Po wojnie zostali ekshumowani i pochowani w Bredzie, obok swoich kolegów. Dla przykładu troje z nich poległo w walce o wyzwolenie malutkiej wioski Siddeburen, niedaleko miasteczka Hoogezand. Są to 27 letni kapral K. Zalcer, 22 letni starszy ułan K. Pryszcz oraz 33 letni strzelec J. Wiśniewski. Wszyscy zginęli w dniu 20.04.1945r. czyli tuż przed zakończeniem wojny.
W miejscowościach w których polegli żołnierze polscy znajdują się tablice pamiątkowe. Również we wsi Siddeburen znajduje się memoriał na którym widnieje tablica upamiętniająca naszych bohaterów Zalcera, Wiśniewskiego i Pryszcza.
Na koniec dodam, że na cmentarzu przy ulicy Ettensbann byłem dwukrotnie i muszę przyznać, że władze miasta Bredy bardzo dbają o estetykę miejsca pochówku naszych rodaków.
Maurycy Frąckowiak
