fot. ze zbiorów IPN Katowice
Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach oraz Polskie Radio Katowice zapraszają na cykl audycji nawiązujących do kalendarza ściennego na rok 2020, wydanego przez katowicki oddział IPN, w setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. W nim najważniejsze zdjęcia, związane z wydarzeniami lat 1919-1920.
Na kartach pierwszego kalendarza „Z myślą o Niepodległej” na rok 2018 przedstawiono dwunastu działaczy, dążących do włączenia Górnego Śląska w granice odradzającej się Rzeczypospolitej.
Drugi kalendarz z cyklu „Z myślą o Niepodległej” poświęcony jest wydarzeniom roku 1919 na Górnym Śląsku. Kalendarz zawiera zdjęcia związane z czesko-polskim konfliktem o Śląsk Cieszyński oraz I powstaniem śląskim. Z kart kalendarza spoglądają nasi przodkowie, czynnie realizujący wyszytą na sztandarach maksymę „Ojczyzno moja, gdy Cię mogę wspierać, nie żal mi cierpieć, nie żal mi umierać”. To dzięki ich ofiarności i poświęceniu Śląsk po kilku stuleciach powrócił do Polski.
Kalendarz ścienny na 2020 r. „Z myślą o Niepodległej” jest trzecim z serii kalendarzy wydawanych przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach w kolejnych latach świętowania setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Zamierzeniem twórców jest upamiętnienie wszystkich tych, którzy brali udział w walkach o przyłączenie Górnego Śląska do odrodzonej Rzeczypospolitej. Dzięki starannej selekcji archiwalnych zdjęć oraz opatrzeniu ich opisami historycznymi, kalendarz pełni również funkcje edukacyjne.
Strony wydawnictwa na 2020 rok poświęciliśmy wydarzeniom roku 1920 na Górnym Śląsku. Kalendarz zawiera zdjęcia związane z czesko-polskim konfliktem o Śląsk Cieszyński oraz II powstaniem śląskim – jednym z niewielu zwycięskich polskich zrywów powstańczych. W jego następstwie zlikwidowano złożoną z niemieckich funkcjonariuszy policję bezpieczeństwa Sipo i utworzono Policję Górnego Śląska, której połowę funkcjonariuszy stanowili Polacy. W efekcie po raz pierwszy polskiej ludności Górnego Śląska zapewniono bezpieczeństwo, a aktywistom polskim ochronę i swobodę działania przed wyznaczonym na dzień 20 marca 1921 r. plebiscytem.
Styczniowa karta kalendarza przedstawia pluton kompanii Milicji Śląskiej z Frysztatu. Milicja Śląska została utworzona w maju 1919 r. przez por. Klemensa Matusiaka, w miejsce rozwiązanej z początkiem roku Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego. Służbę pełniło w niej ok. 500 funkcjonariuszy, którzy strzegli granic Śląska Cieszyńskiego i linii demarkacyjnej z Czechosłowacją. Chronili też mienia i bezpieczeństwa polskiej ludności przed przestępcami oraz czeskimi bojówkami. Formacja stoczyła kilka potyczek z oddziałami czeskimi. W dniu 9 lutego 1920 r., w związku z przybyciem do Cieszyna Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej, została rozwiązana.
Karta lutowa przedstawia oddziały niemieckiej Reischwehry opuszczające Mysłowice. Na mocy postanowień traktatu wersalskiego Niemcy zobowiązani zostali do wycofania swych sił wojskowych z Górnośląskiego Obszaru Plebiscytowego. Ich ewakuacja trwała od końca 1919 r. do stycznia 1920 r.
Na marcowej karcie widzimy francuskie oddziały górskie maszerujące przez Opole. 21 stycznia 1920 r. do pomocy Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej skierowała na Górny Śląsk brytyjsko-francusko-włoski kontyngent wojskowy. Był on podporządkowany rezydującemu w Gliwicach Naczelnemu Dowództwu Wojsk Sprzymierzonym na Górnym Śląsku i stacjonował na tym terenie do lata 1922 r.
Kwiecień – przyjazd Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej do Katowic. Powitanie na dworcu kolejowym. Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa objęła i sprawowała władzę nad Górnośląskim Obszarem Plebiscytowym na mocy artykułu 88 traktatu wersalskiego od 11 lutego 1920 r. do 10 lipca 1922 r. W jej skład weszli przedstawiciele Włoch, Francji oraz Wielkiej Brytanii. Przewodniczącym został gen. Henri Le Rond. Włochy reprezentował jego zastępca gen. Alberto De Marinis Stendardo di Ricigliano. Wielką Brytanię płk. sir Harold Franz Passawer Percival, a po nim sir Harold Stuart. Komisja rezydowała w Opolu, będącym wówczas centrum administracyjnym Górnego Śląska.
Na karcie majowej – pochód z okazji święta 3 Maja w Osieku koło Wielkich Strzelec (dziś Strzelce Opolskie) w 1920 r. Wiosną 1920 r. przez Górny Śląsk przetoczyła się fala manifestacji i protestów ludności polskiej i niemieckiej. Apogeum polskich protestów i wieców, skierowanych przeciwko „terrorowi niemieckiemu” przypadło na początek maja. Odbyły się wówczas manifestacje m.in. w Bytomiu, Katowicach, Królewskiej Hucie, Lublińcu, Mysłowicach, Opolu, Raciborzu, Zabrzu i w szeregu mniejszych miejscowości.
Czerwiec – pracownicy Polskiego Komisariatu Plebiscytowego z komisarzem Wojciechem Korfantym. Polski Komisariat Plebiscytowy został utworzony w lutym 1920 r., jako organ mający nadzorować i koordynować polskie przygotowania do plebiscytu na Górnym Śląsku. W jego skład weszli przedstawiciele wszystkich działających na Górnym Śląsku polskich stronnictw politycznych i ważniejszych organizacji. Z ramienia rządu jego pracami kierował Wojciech Korfanty. Został formalnie rozwiązany po III powstaniu śląskim, w lipcu 1921 r.
Na opowieść o bohaterach zaprasza Ewelina Kosałka-Passia (Polskie Radio Katowice).
Do wysłuchania audycji zapraszamy zawsze w pierwszą niedzielę miesiąca o godz. 12.30.
źródło: IPN Katowice