Państwo polskie corocznie przeznacza około półtora miliarda złotych na inwestycje wojskowe, ważne z punktu widzenia obronności kraju. Jednak proces ich planowania nie funkcjonuje najlepiej – ocenia NIK. Jest nieprecyzyjny i skomplikowany, co powoduje konieczność wprowadzania licznych poprawek, wydłużając czas realizacji inwestycji. Ponadto inspektorzy nadzoru inwestorskiego są przeciążeni pracą, gdyż jest ich zbyt mało. W przypadku Rejonowego Zarządu Infrastruktury w Olsztynie, NIK zawiadomiła prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych w latach 2015-2019 realizował 2.360 zadań inwestycyjnych, na które wydatkował łącznie 6.661.742 tys. zł. W tym czasie zakończono i przekazano użytkownikom 578 inwestycji budowlanych. NIK sprawdziła, czy planowanie i realizacja zadań w ramach planów inwestycji budowlanych przebiegały w sposób celowy i efektywny oraz zgodny z obowiązującymi przepisami.
Kontrola, oprócz Ministerstwa Obrony Narodowej i Inspektoratu, objęła siedem jednostek budżetowych, realizujących te zadania. Kontrolerzy sprawdzili 336 zadań o wartości 4.820.904,6 tys. zł, ujętych w Planie Inwestycji Budowlanych (PIB) zawierającym zadania inwestycyjne o wartości powyżej 2 mln zł, które zakończono i oddano do użytku.
Zadania te zostały zrealizowane przede wszystkim w celu przygotowania niezbędnej infrastruktury dla funkcjonowania jednostek operacyjnych oraz przyjętych priorytetów Sił Zbrojnych RP. Inwestycje dotyczyły głównie infrastruktury zabezpieczającej funkcjonowanie poszczególnych komponentów Sił Zbrojnych, w szczególności tworzonych Wojsk Obrony Terytorialnej, jak również poprawy warunków funkcjonowania i dostosowania ich do zwiększającej się liczebności wojsk sojuszniczych na terytorium Polski. Realizowane były także zadania na potrzeby systemu zabezpieczenia logistycznego, infrastruktury lotniskowej czy zabezpieczenia warunków szkoleniowych oraz socjalno-bytowych żołnierzy i pracowników resortu obrony narodowej.
Z kolei w ramach realizacji przyjętych programów operacyjnych, w okresie objętym kontrolą zakończono 66 zadań inwestycyjnych o łącznej wartości 930 881,2 tys. zł. Dotyczyły między innymi samolotu szkolno-treningowego AJT, kołowych transporterów opancerzonych ROSOMAK, samolotów transportowych, śmigłowców wsparcia bojowego, zabezpieczenia potrzeb przewozu VIP, symulatorów i trenażerów; rozpoznania obrazowego i satelitarnego, zwalczania zagrożeń na morzu, modernizacji Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych, przeciwpancernych pocisków kierowanych, modernizacji Wojsk Rakietowych i Artylerii czy rozpoznania patrolowego.
W badanym okresie także zakończono 120 zadań inwestycyjnych realizowanych na potrzeby sprzętu wojskowego.
Zdaniem NIK nieprecyzyjny i skomplikowany proces planowania zadań inwestycyjnych powoduje konieczność wprowadzenia licznych poprawek. Ze zrealizowanych 509 zadań plan początkowy tych zadań zmieniono w 492 przypadkach, czyli 96,7% ogólnej liczby. W ocenie NIK, tak duża liczba zmian (korekt) wprowadzonych do PIB, spowodowana jest nieprecyzyjnym planowaniem na poszczególnych etapach oraz zbyt dużą liczbą uczestników procesu planowania. PIB sporządzany jest przez Zarząd Planowania Rzeczowego P-8 Sztabu Generalnego WP, lecz w procesie planowania uczestniczy 55 podmiotów. Proces planowania inwestycji w resorcie obrony narodowej jest złożony, tak pod względem liczby etapów planowania, jak i liczby podmiotów w nim uczestniczących.
Minister Obrony Narodowej po kontroli NIK zmienił decyzję w sprawie zasad opracowywania i realizacji centralnych planów rzeczowych. Rozwiązania przedstawione w znowelizowanej decyzji, zdaniem MON, w znacznym stopniu uproszczą i zracjonalizują proces planowania oraz realizacji inwestycji, co w konsekwencji pozwoli na terminowe i kompletne wykorzystanie środków resortu obrony narodowej dedykowanych inwestycjom budowlanym.
Istotnym problemem podczas realizacji zadań inwestycyjnych jest zbyt mała liczba inspektorów nadzoru inwestorskiego. W czasie kontroli 12 inwestorów wojskowych realizowało ogółem od 800 do 1000 zadań o wartości od 0,9 mln zł do 1,3 mld zł, które były objęte nadzorem inwestorskim przez średnio 200 inspektorów nadzoru. W skrajnych przypadkachna jednego inspektora nadzoru inwestorskiego przypadało w ciągu roku nawet 30 zadań. NIK zwraca uwagę, że w warunkach przeciążenia pracą nie są oni w stanie rzetelnie i terminowo dokonywać odbioru i rozliczania wykonanych zadań.
Minister Obrony Narodowej nadał statuty jednostkom wojskowym podległym Szefowi Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych, czym wypełnił obowiązek wynikający z przepisów prawa. NIK stwierdziła jednak, że były one niezgodne, w zakresie sprawowania zarządu nad nieruchomościami, między innymi z przepisami ustaw o finansach publicznych, o rachunkowości oraz o gospodarce nieruchomościami.
NIK w wyniku kontroli skierowała do prokuratury zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa w Rejonowym Zarządzie Infrastruktury w Olsztynie. Prokuratura wszczęła śledztwo w sprawie niedopełnienia obowiązków w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez dwóch funkcjonariuszy publicznych. Związane to było z rozliczeniem zobowiązań finansowych budowy strzelnicy garnizonowej w Elblągu i wypłaceniem wykonawcy nienależnego wynagrodzenia za niewykonane roboty budowlane w wysokości 1648,4 tys. zł. Ponadto w grę wchodziły dodatkowe roboty budowlano-montażowe na dostosowanie strzelnicy do nowego programu strzelań i wypłacenie wykonawcy zadania nienależnego wynagrodzenia za roboty branży teletechnicznej w wysokości 859,3 tys. zł.
Wnioski
W wyniku kontroli NIK sformułowała zalecenia dotyczące następujących kwestii:
- Zadania zgłaszane do ujęcia w PIB powinny być starannie przeanalizowane i zweryfikowane pod względem celowości. Konieczne jest też uproszczenie procesu planowania w resorcie. Plany powinny uwzględniać przede wszystkim potrzebę osiągnięcia przez Siły Zbrojne zakładanych Wymagań Operacyjnych, a także brać pod uwagę możliwości realizacyjne inwestorów wojskowych.
- Istnieje potrzeba podjęcia skutecznych działań na rzecz przydzielania inspektorom nadzoru zadań w liczbie umożliwiającej ich prawidłową realizację, co umożliwi rzetelne i terminowe dokonywanie odbioru i rozliczanie wykonanych zadań. Uchroni to również inwestorów od ponoszenia kosztów, związanych między innymi z zamrożeniem wielomilionowych nakładów finansowych przez wydłużanie czasu realizacji zadań.
źródło: NIK
fot. Adobe Stock