W tym roku przypada 75. rocznica fali sowieckich represji w latach 1945-1948, które pochłonęły kilkadziesiąt tysięcy ofiar, deportację tysięcy na roboty przymusowe do Związku Sowieckiego i pociągnęły za sobą dramaty wielu rodzin.
Ludność Górnego Śląska podlegała represji nie tylko przez Armię Czerwoną, także przez rodzimy komunistyczny aparat represji. Symbolem tych represji są zbrodnicze obozy karne w Świętochłowicach-Zgodzie, Mysłowicach czy Łambinowicach. W czasach Polski Ludowej zbrodnie Armii Czerwonej i władz komunistycznych na Górnym Śląsku w 1945 r. były tematem tabu. Dopiero po przełomie 1989 r. tematyka ta pojawiła się w przestrzeni publicznej, zyskując określenie Tragedii Górnośląskiej.
W 2010 r. Sejmik Województwa Śląskiego, a w 2012 r. Sejmik Województwa Opolskiego, przyjęły uchwałę o corocznym upamiętnianiu Tragedii Górnośląskiej, jako termin wyznaczając koniec stycznia.
Instytut Pamięci Narodowej, zwłaszcza jego katowicki oddział, włączył się w wyjaśnienie Tragedii, opisywanie jej, a także organizowanie okolicznościowych imprez, projektów edukacyjnych i wydawniczych.
Dariusz Węgrzyn z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach przygotowuje publikację „Górnoślązacy internowany, aresztowani i deportowani do ZSRS w 1945 roku. Księga pamięci“. Księga zawiera 46 tysięcy krótkich biogramów Górnoślązaków dotkniętych represjami ze strony formacji NKWD i „Smiesz“”. Jest bodaj pierwszym w Polsce imiennym upamiętnieniem dużej akcji deportacyjnej zawierającym ponad 90% wszystkich nazwisk wszystkich represjonowanych.
W 2020 r. ukaże się drugie wydanie, rozszerzone i zaktualizowane teki edukacyjnej „Deportacje Górnoślązaków do ZSRS w 1945 roku“. Szczególną uwagę nauczycieli zwracamy na nowe materiały dydaktyczne, m.in.: ćwiczenia dodatkowe i małe projekty badawcze, propozycje wycieczek edukacyjnych, dwie mapy prezentujące aktualny efekt badań – miejsca usytuowania niektórych łagrów na terenie ZSRS i na terenie Ukrainy. Nowością jest także dołączona do teki płyta DVD zawierająca m.in. relacje osób deportowanych i ich rodzin, a także film „Przemilczana tragedia”.
31 stycznia 2020, o godz. 11.00 w Muzeum w Tarnowskich Górach (Rynek 1) odbędzie się prelekcja Adriana Ramsa ( OBEN IPN Katowice) pt.: „Tragedia Górnośląska. Budowa systemu więzienno-obozowego na Górnym Śląsku w 1945 roku”. Wydarzenie zostało zorganizowane z okazji Dnia Pamięci o Tragedii Górnośląskiej 1945 r. Współorganizatorami są: Urząd Miejski w Tarnowskich Górach oraz Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach.