Zakopane było miejscem konferencji pomiędzy Gestapo a NKWD, która rozpoczęła się 20 lutego 1940 roku. Spotkanie było trzecim z kolei posiedzeniem pomiędzy zbrodniczymi formacjami. Przedmiotem dyskusji miało być wypracowanie metod zwalczania polskiego ruchu oporu na terenach okupowanej II Rzeczypospolitej.
Spotkania pomiędzy NKWD i Gestapo były pokłosiem umowy w sprawie granic i przyjaźni pomiędzy Związkiem Sowieckim a Niemcami z 28 września 1939 r. , która realizowała IV rozbiór Polski. W ramach wymiany dokumentów sporządzono dodatkowe, tajne protokoły. Trzeci z nich głosił (za: A. L. Szcześniak, Zmowa. IV Rozbiór Polski, Warszawa 1990, s. 159-Tajny protokół dodatkowy III):
Podpisani pełnomocnicy , zawierając niemiecko-radziecką umowę w sprawie granic i przyjaźni, wyrazili zgodę na następujące:
Obie strony nie będą tolerowały na swoich obszarach agitacji polskiej, oddziałującej na tereny drugiej strony. Wszelką tego typu agitację będą na swoich terenach powstrzymywać w zarodku, informując się wzajemnie o wskazanych środkach.
Dało to asumpt do współpracy sił bezpieczeństwa obu agresorów w zakresie eksterminacji polskiej ludności. Dochodziło do kilkukrotnych spotkań przedstawicieli Gestapo i NKWD poprzedzających rozmowy w Zakopanem. M.in. we Lwowie i Przemyślu dyskutowano nad problemem wymiany jeńców pochodzących z ziem drugiego agresora.
Trzecia konferencja pomiędzy służbami bezpieczeństwa Związku Sowieckiego i Niemiec rozpoczęła się w Zakopanem 20 lutego 1940 roku , w willach „Pan Tadeusz” oraz „Telimena”. Wówczas to miały zostać omówione i skoordynowane działania celem eksterminacji polskiej ludności. Dyskusje miały się toczyć na przestrzeni kilku tygodni, aż do kwietnia 1940 roku. W marcu 1940 roku rozmowy zainicjowane w Zakopanem miały być kontynuowane w Krakowie.
Tadeusz Komorowski „Bór”, wówczas jako Komendant Obszaru Kraków ZWZ, wspominał (za: T. Bór- Komorowski, Armia Podziemna, Warszawa 2014, s. 58):
(…)W marcu 1940 roku sztab mój otrzymał wiadomość, że do Krakowa przybyła specjalna komisja NKWD, aby uzgodnić z Gestapo wspólne działanie przeciwko polskiemu ruchowi podziemnemu. NKWD już sobie z tego zdawało sprawę, że polski opór zbrojny jest scentralizowany i że działa w całej Polsce pod dowództwem jednego sztabu głównego. Narady w Krakowie trwały kilka tygodni. Dostarczano mi nawet czasem sprawozdań z tych zebrań, nazwiska uczestników i ich adresy. Metody zwalczania naszego ruchu podziemnego stosowane przez NKWD stanowiły przedmiot wyraźnego podziwu ze strony Gestapo, które, jak wszystko wskazywało, chciało je sobie przyswoić także dla okupacji niemieckiej(…).
Skutkiem rozmów przedstawicieli obydwu służb miały być operacje wymierzone w polski ruch oporu na terenach okupowanych.
Zdj. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych dotyczących układu o granicach i przyjaźni z 28 września 1939 między Związkiem Sowieckim a Niemcami. W ramach układu sporządzono tajny protokół dodatkowy III, na którym opierano współpracę Gestapo z NKWD. Siedzą (od lewej): ambasador sowiecki w Berlinie Aleksander Szkwarcew i minister spraw zagranicznych III Rzeszy Joachim von Ribbentrop (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, NAC)
źródło: muzeum1939.pl